Tydzień Zakazanych Książek 2021

W tym roku od 19 do 25 września na całym świecie obchodzony jest Tydzień Zakazanych Książek. Akcja wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych i jest ściśle związana z pierwszą poprawką do amerykańskiej konstytucji, która mówi o wolności słowa. Obchody Tygodnia mają na celu zwrócenie uwagi na obecne i historyczne próby cenzurowania książek oraz wyrażenie poparcia dla wolności słowa. W tym czasie wiele bibliotek stara się popularyzować posiadane w swoich zbiorach książki, których kiedyś zabraniano czytać ze względów obyczajowych, kulturalnych czy politycznych, a które obecnie uznawane są za wartościowe.
Włączając się w akcję Tygodnia Zakazanych Książek Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna w Ostródzie prezentuje kilka z takich „zakazanych” lektur:

Biblia – Stary i Nowy Testament
Każde nowe wydanie Biblii stanowiło jej inny przekład i każde też spotykało się z różną krytyką – nie tylko niewierzących, ale także zwolenników chrześcijaństwa. Od początku sama Biblia była zresztą źródłem konfliktów pomiędzy chrześcijanami, a wyznawcami judaizmu i protestantyzmu. Przypadki nielegalnego rozpowszechniania Biblii sięgają czasów średniowiecza – wówczas obowiązywał zakaz przekładu Pisma Świętego na języki narodowe, ponieważ to według Kościoła groziło zmianami w treści Biblii ze względu na specyfikę różnych języków. W czasach reformacji Pismo Święte było cenzurowane zarówno przez katolików, jak i protestantów. Kościół tępił wiele przekładów biblijnych, na przykład Martina Lutra, Roberta Estienne’a czy Williama Tyndale’a.

 

 

 

 

Dekameron – Giovanni Boccaccio (1559 rok)
Dekameron, czyli Księga dziesięciu dni, jest zbiorem krótkich historii opowiadanych przez siedem panien i trzech młodzieńców. Kiedy we Florencji wybucha zaraza, znajdują oni schronienie w wiejskiej posiadłości. Tu przez dziesięć dni pobytu umilają sobie czas opowiastkami: zabawnymi, wzruszającymi, często frywolnymi, w których jednak zawsze tryumfują spryt i mądrość.
Książka znalazła się na rzymskim indeksie w 1559 r., zakaz potwierdzono 5 lat później. Utwór zakazany w USA przez dziesięciolecia na podstawie dokumentu „Federal Anti-Obscenity Act” (1873). W 1954 r. trafił na czarną listę National Organization of Decent Literature za obsceniczność, wulgarność, lubieżność i brak przyzwoitości.

 

 

 

Cierpienia młodego Wertera, Johann Wolfgang von Goethe (1774 rok)
„Cierpienia młodego Wertera” były krytykowane zarówno przez społeczeństwo jaki i Kościół ze względu na tzw. gloryfikację samobójstwa. Ludziom nie podobało się także, że fabuła „Cierpień…” opiera się na prawdziwej śmierci człowieka. Rzeczywiście, Goethe stworzył tę powieść epistolarną, inspirując się sytuacją własną (nieszczęśliwą miłością) i samobójstwem znajomego, Carla Wilhelma Jerusalema, który zabił się z pożyczonego pistoletu. Wertera uznawano za bohatera niemoralnego i często zakazywanie książki miało przyczynę w obawie, że lektura „Cierpień…” wywoła falę samobójstw. Z tego powodu powieść spotkała się z cenzurą.

 

 

 

 

Pani Bovary – Gustave Flaubert
Książkę oskarżano o „przestępstwo przeciwko moralności”, francuscy wydawcy usuwali z niej fragmenty, które uznawali za niestosowne.
Powieść przedstawia losy Emmy, dramat jednostki wyrywającej się ze swego środowiska i nie akceptującej swego losu, a jednocześnie niezdolnej do wyzwolenia się od niego. Wszystkie drogi ucieczki prowadzą przez uczucie do mężczyzny, ale żaden z partnerów Emmy nie dorównuje jej odwagą, przedsiębiorczością, a przede wszystkim siłą pragnień.

 

 

 

 

 

Ulisses, James Joyce (1922 rok)
„Ulisses” Joyce’a był zakazywany ze względu na ogromną ilość wulgaryzmów oraz opisy scen erotycznych. Książka wielokrotnie oskarżana była o obsceniczność. Wycofywano ją z druku, była powodem procesów – w roku 1932 próbowano oczyścić „Ulissesa” z zarzutów i… udało się. Dzięki tej sprawie „Ulisses” rok później został wydany w Stanach Zjednoczonych, a w roku 1937 doszło do pierwszego wydania książki w Wielkiej Brytanii. Obecnie „Ulisses” jest traktowany jako jedno z najważniejszych dzieł literatury światowej.

 

 

 

 

Rok 1984, George Orwell (1949 rok)
Książka przedstawia klaustrofobiczny świat Wielkiego Brata, w którym każda sekunda ludzkiego życia znajduje się pod kontrolą, a dominującym uczuciem jest strach. Świat, w którym ludzie czują się bezradni i samotni, miłość uchodzi za zbrodnię, a takie pojęcie jak „wolność” i „sprawiedliwość” nie istnieją.
Książka Orwella zakazywana była w wielu krajach. W ZSRR jej rozpowszechnianie zostało uniemożliwione w latach 50. XX wieku. Stalin uważał, że wizja pisarza oparta jest na systemie Związku Radzieckiego. W Stanach Zjednoczonych cenzura „Roku 1984” związana była z uznawaniem treści książki za prokomunistyczne i antysemickie. Wycofywano ją ze szkół, bibliotek, karano nauczycieli, którzy się na nią powoływali.

 

 

 

 

Archipelag GUŁag, Aleksander Sołżenicyn (1973 rok)
Choć Sołżenicyn już wcześniej miał problemy z cenzurą, dopiero „Archipelag GUŁag” pokazał skalę zjawiska i był przyczyną prawdziwych problemów tego pisarza. „Archipelag GUŁag” to opis doświadczeń Sołżenicyna, głównie jego wspomnienia z obozu z lat 1945-1953, w których odziera z wszelkich tajemnic prawdę o warunkach w więzieniu, o pracach przymusowych. Mówi wprost o cierpieniu i bólu, a na to Związek Radziecki i inne dotknięte komunizmem kraje nie mogły się przecież godzić. Sołżenicyn został wydalony z kraju, pozbawiono go również radzieckiego obywatelstwa.

 

 

 

 

Folwark zwierzęcy / George Orwell
Do końca lat 80. XX w. książka była zakazana przez polską cenzurę, ponieważ przedstawiała ustrój totalitarny, nawiązując do rosyjskich władz. Pierwsze oficjalne polskich wydanie ukazało się dopiero w 1988 r., mimo to od końca lat 70. powieść cieszyła się dużym zainteresowaniem i krążyła w drugim obiegu. W Kenii zakazano jej w 1991 r., ponieważ krytykowała skorumpowanych przywódców, natomiast w 2002 r. w szkołach w Zjednoczonych Emiratach Arabskich – uznano, że książka godzi w wartości religii islamskiej.